Chi tiết tin - Sở Công thương

Món ăn đặc sản

Xã Hải Ninh (Quảng Ninh) có nghề làm khoai deo từ lâu đời. Theo các cụ cao niên, do địa bàn xã toàn đất cát nên trước đây người dân không trồng được cây gì ngoài khoai. Thời đó, khoai được trồng rất nhiều và không có bán buôn như bây giờ. Vì dư thừa, người dân đã luộc, cắt ra phơi khô để tích trữ, ăn thay gạo, chống đói vào những lúc mưa bão hay những năm mất mùa. Từ việc phơi khô tích trữ, dần dần người dân đúc rút kinh nghiệm, chế biến khoai deo thành đặc sản nổi tiếng, chất lượng.

Hiện, toàn xã có khoảng 250 hộ làm nghề sản xuất sản phẩm khoai deo, phần lớn ở thôn Tân Định và Hiển Trung. Trung bình mỗi năm, sản lượng khoai deo khoảng 270-300 tấn.

Chị Trương Thị Nhài, ở thôn Tân Định (xã Hải Ninh) cho biết: Để làm được một mẻ khoai deo chất lượng, phải trải qua rất nhiều công đoạn và đúng quy trình. Vì thế dù nhiều nơi cũng làm khoai deo, nhưng để đạt chất lượng ngon, dẻo thì chỉ có ở vùng đất Hải Ninh này.

Chị Nhài cho biết thêm: Để tạo ra sản phẩm, khoai tươi sau khi bới lên được để trong khoảng 7 ngày cho khô ráo, rụng hết cát và xuống bột; sau đó phơi nửa ngày ngoài nắng rồi đem ủ chăn 3 ngày. Ủ xong, phơi tiếp 3 tiếng và ủ thêm 2 ngày nữa. Sau đó cho khoai ra nơi mát mẻ, đến khi nào thấy khoai mềm mới cho vào nồi luộc. Những người chế biến khoai deo tâm sự, luộc khoai cũng phải có kinh nghiệm, điều tiết lửa và nước sao cho đúng quy trình nếu không khoai sẽ bị nát hoặc cứng. Khoai sau khi luộc xong sẽ được bóc vỏ, cắt lát và mang ra phơi. 

Nghề làm khoai deo cho đến bây giờ chủ yếu vẫn làm bằng phương pháp thủ công, từ khâu bóc vỏ, cắt lát, phơi khô. Những người dân ở đây cũng cho biết, để khoai có chất lượng ngon thì phải phơi dưới nắng tầm 30-35oC trong khoảng 10-15 ngày. Năm nào ít nắng, các cơ sở sản xuất mới dùng đến máy sấy, còn thuận lợi thì phơi nắng chất lượng vẫn ngon hơn. Cho đến thời điểm hiện tại, khoai deo Hải Ninh đã trở thành đặc sản du lịch được bày bán trong các siêu thị lớn, nhỏ trong và ngoài tỉnh... Năm 2015, UBND tỉnh Quảng Bình đã ban hành quyết định công nhận “Làng nghề chế biến khoai deo Hải Ninh” và cho đến thời điểm hiện tại, khoai deo Hải Ninh đã trở thành đặc sản du lịch được bày bán trong các siêu thị lớn, nhỏ trong và ngoài tỉnh... 

Ước mơ mở rộng vùng nguyên liệu

Khoai deo Hải Ninh đã trở thành “thương hiệu” của người dân Quảng Bình. Tuy nhiên, khi thị trường đầu ra ngày càng mở rộng thì nguồn đất trồng lại đang thu hẹp dần. Chị Nguyễn Thị Như Mận, Giám đốc Công ty TNHH Như Mận cho biết, những năm gần đây, thị trường đầu ra của khoai deo Hải Ninh được mở rộng rất nhiều. Tuy đầu ra nhiều nhưng đầu vào ít lại nên cơ sở của chị không đủ số lượng để bán. Năm 2022, cơ sở của chị Mận chỉ có đủ số lượng bán từ tháng 2-tháng 5. Những tháng còn lại hầu như không có hàng, hoặc rất ít.

Chị Nguyễn Thị Như Mận chia sẻ: “Đất trồng khoai ở Hải Ninh hiện rất ít, không đủ nguyên liệu để sản xuất, cung cấp sản phẩm khoai deo cho thị trường. Tôi luôn mong muốn tìm thị trường xa hơn cho khoai deo, đó là xuất khẩu ra các nước. Tuy nhiên, hiện tại chưa giải quyết được nguồn nguyên liệu đầu vào, chưa có công nghệ để bảo quản sản phẩm được lâu hơn nên đây đang là bài toán khó cho các cơ sở chế biến khoai deo”.

Theo nhiều cơ sở sản xuất khoai deo ở Hải Ninh, ngoài thu mua khoai ở địa phương thì giờ đây họ còn thu mua các vùng lân cận, như: Lệ Thủy, Bố Trạch… vì số lượng khoai trong vùng không đủ.

Ông Nguyễn Thanh Thuyên, Trưởng thôn Tân Định cho biết: Tân Định hiện có 70% hộ dân đang duy trì nghề truyền thống khoai deo nhưng quỹ đất trồng khoai lại giảm nhiều. Trước đây, riêng Tân Định có khoảng 10ha đất trồng khoai nhưng hiện tại chỉ còn được khoảng 6,5ha… Nói về lý do diện tích đất bị thu hẹp, ông Thuyên cho biết chủ yếu là do nhiều gia đình chuyển đổi mục đích sử dụng đất để làm nhà cho con.

Chủ tịch UBND xã Hải Ninh Phạm Văn Liệu cho biết: “Trước đây, vào giai đoạn cao điểm toàn xã có khoảng 30ha đất trồng khoai. Tuy nhiên, hiện nay đất nguyên liệu trồng khoai bị thu hẹp dần. Toàn xã giờ còn khoảng 12ha đất trồng nguyên liệu khoai deo, không đủ để cung cấp cho các cơ sở sản xuất. Vì vậy, nhiều cơ sở phải thu mua khoai từ nơi khác về. Hiện, xã Hải Ninh không còn đất nông nghiệp để phát triển vùng nguyên liệu khoai deo nữa. Để duy trì và phát triển làng nghề, UBND xã Hải Ninh cũng đã làm hồ sơ chuyển đổi 2,5ha đất rừng trên địa bàn sang đất nông nghiệp cho người dân trồng khoai nhưng vẫn gặp nhiều khó khăn và nan giải”.

Qua thực tế cho thấy, trong khi nhiều làng nghề truyền thống khác gặp khó khăn trong thị trường tiêu thụ, thì khoai deo Hải Ninh lại đang chiếm lĩnh được thị trường và ngày càng phát triển. Hơn nữa, khi tỉnh thực hiện chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP), nhằm tạo ra nhiều sản phẩm đặc trưng địa phương có thương hiệu và chỗ đứng trên thị trường, thì khoai deo Hải Ninh cũng đã tham gia và đã trở thành một sản phẩm uy tín.

Để phát triển làng nghề và đưa sản phẩm ngày càng tiến xa hơn nữa, người dân Hải Ninh đang rất cần sự quan tâm, hỗ trợ của chính quyền các cấp trong việc mở rộng hơn nữa vùng nguyên liệu cho đặc sản khoai deo, tạo nền móng vững chắc cho làng nghề và duy trì bền vững thương hiệu đặc sản Quảng Bình trong thời gian tới.

https://www.baoquangbinh.vn/kinh-te/202305/mo-rong-vung-nguyen-lieu-cho-dac-san-khoai-deo-2209520/